ملامین نامی برای یك ماده ی شیمیایی است كه یك چارچوب تری آزینی دارد. از آن جا كه حلقه ی پایدار تری آزین دارای 6 اتم هیدروژن است كه می توانند با گروه های دیگری جایگزین شوند، تركیب های زیادی از این ماده مشتق می شوند.

امروزه، استفاده از ملامین در صنایع گوناگون به سرعت افزایش یافته است چنان كه به عنوان ماده ی اصلی در صنایع پلاستیك سازی، پوشش سطحی، چسب، كاغذ و در فرایندهای تكمیلیِ فراورده های نساجی كاربرد گسترده دارد.

ملامین نامی برای یك ماده ی شیمیایی است كه یك چارچوب تری آزینی دارد. از آن جا كه حلقه ی پایدار تری آزین دارای 6 اتم هیدروژن است كه می توانند با گروه های دیگری جایگزین شوند، تركیب های زیادی از این ماده مشتق می شوند.

امروزه، استفاده از ملامین در صنایع گوناگون به سرعت افزایش یافته است چنان كه به عنوان ماده ی اصلی در صنایع پلاستیك سازی، پوشش سطحی، چسب، كاغذ و در فرایندهای تكمیلیِ فراورده های نساجی كاربرد گسترده دارد.

ملامین نامی رایج برای تركیبی آلی با نام شیمیایی 2 ، 4 ، 6-تری آمین و 1 ، 3 ، 5- تری آزید است. این ماده یك تری مر سیانامید است كه 66 درصد جرمی، نیتروژن دربردارد. این تركیب نخستین بار در سال 1834 توسط یك دانشمند آلمانی به نام فون لیوبیگ تهیه شد. اما حدود 100 سال طول كشید تا مورد توجه قرار گیرد و در سال 1934 بود كه شركت سیانامید، ملامین را به طور تجاری از دی سیان دی آمید یا دیسی تهیه كرد؛ هنگامی كه دیسی بدون حضور آب و متانول با آمونیاك گرم می شد، ملامین به دست می آمد.

اما از سال 1960 به بعد، برای تهیه ی این ماده روش دیگری به این قرار مورد استفاده قرار گرفت: ملامین پس از تهیه، با فرم آلدهید متراكم می شود تا یك رزین گرما سخت از آن به دست آید. این رزین ها در صنعت كاربردهای فراوانی دارند.

ملامین و پلاستیك ها

بسیاری از واكنش های بسپارش، به موادی می انجامند كه كاربردهایی گسترده در صنعت دارند.چنان چه در خلال یك واكنش بسپارش، مواد دیگری با جرم های مولكولی كم تر تشكیل شوند به گونه ای كه در تركیب عنصری یا ساختاری بسپار مورد نظر تغییری روی دهد، بسپارش از نوع مرحله ای یا تراكمی بوده، تك پارهایی كه در این فرایند وارد می شوند دارای دو یا چند گروه عاملی هستند. ملامین در محیط اسیدی یا بازی با فرم آلدهید چند بار واكنش تراكمی انجام می دهد و برحسب شرایط تنظیم واكنش، می تواند بسپار یك یا سه بعدی تشكیل دهد.

روش تهیه ی رزین ملامین

جهت تهیه ی این رزین، از ملامین و فرم آلدهید با خلوص 91 درصد، یا همان فرمالین استفاده می شود. برای تنظیم pH محیط در حدود 7.5 تا 8، سدیم هیدروكسید 10 درصد به محیط افزوده می شود. پس از آن كه مخلوط واكنش سرد شد، محلول متانول به آن می افزایند تا به ازای هر مولكول ملامین، 10 مولكول متانول در محیط وجود داشته باشد. سپسpH  محیط را به 4 می رسانند. پس از انجام فرایند آلكیل دار شدن، به مدت 1 ساعت عمل باز روانی ادامه می یابد. در پایان، محلول خنثی می شود و متانول اضافی با كاهش فشار به صورت بخار از محیط خارج می شود. فراورده را كه حالت شیره مانند دارد صاف كرده، آب آن را خارج می كنند.

از آن جا كه این فراورده در آب انحلال پذیر است، وجود آب از پیشرفت بسپارش جلوگیری می كند. به مخلوط به دست آمده گلیسرین می افزایند و آن را تا دمای 15 C گرم می كنند تا مخلوطی سفت تشكیل شود. پس از آن رزین سخت شده را در قطعه های نازك جدا می كنند.

در جریان این فرایند، فرم آلدهید به راحتی با عامل آمینی موجود در ملامین وارد واكنش می شود و مخلوطی از تركیب های: دی، تری، تترا، پنتا و هگزا متیلول ملامین به دست می آید. واكنش این تركیب ها با یك دیگر، با خارج شدن فرم آلدهید همراه است. در این مرحله، پل های متیلنی و اتری میان واحدهای ملامین تشكیل می شود و رزینی با ساختار شبكه ای، غیرقابل ذوب به دست می آید كه انحلال ناپذیر است.

سرعت رشد بلورهای این بسپار زیاد است و اندازه ی مولكول ها باید كنترل شود زیرا با تغییر اندازه ی مولكول خواص مواد نیز تغییر می یابد. با افزایش دما در pH اسیدی، بسپار تك بعدی به بسپار سه بعدی تبدیل می شود. اگر 20 درصد كائولن به آن افزوده شود، فرمیكا به دست می آید كه همان ماده ی روی كابینت های آشپزخانه است كه در خلاء و در فشار بالا پرس می شود.

اگر 30 تا 40 درصد كلسیم كربنات به همان بسپار سه بعدی بیفزاییم، موادی تشكیل می شوند كه دیر آتش می گیرند. قیمت این مواد نسبت به فرمیكا خیلی كم تر است اما از قدرت مكانیكی بالایی برخوردارند. كلیدهای برق، بویژه از این ماده تهیه می شوند.

ملامین و رنگ

به پوشش هایی كه برای خشك كردن آن ها از گرمای كوره استفاده می شود، رنگ های كوره ای می گویند. این پوشش ها معمولا به صورت تك لایه استفاده می شوند و نه تنها كاربرد زینتی دارند بلكه برای محافظت مواد نیز به كار می روند.

برای نمونه به عنوان لایه ی محافظ در صنایع خودروسازی، صنایع فلزی، تهیه ی وسایل خانگی از جمله یخچال، كولر و آبگرمكن، لوازم اداری و كابینت آشپزخانه از این پوشش ها استفاده می شود. رنگ های كوره ای مقاومت خوبی در برابر آب، مواد پاك كننده و مواد شیمیایی معمولی از خود نشان می دهند. در فرمول بندی رنگ های آلكید آمین، معمولا از تركیب دو رزین اوره و ملامین استفاده می شود تا لایه ی نازكی كه به دست می آید، ویژگی های مورد نیاز را داشته باشد. رنگ های كوره ای كه شامل آلكید آمین هستند می توانند دماهای بالاتر ازC 190  را تحمل كنند.

  از تركیب رزین های اپوكسی استر و رزین های ملامین  فرم آلدهید و اوره فرم آلدهید، پوشش های كوره ای ویژه ای به دست می آید كه در برابر فلزهایی همچون آلومینپیم، آهن گالوانیزه و آهن نقره اندود، چسبندگی خوبی از خود نشان می دهند.

ملامین و صنعت نساجی

مهم ترین كاربرد ملامین، تهیه ی رزین ملامین فرم آلدهید از آن است كه ماده ی اصلی برای تكمیل فرایندهای نساجی به شمار می رود. این رزین را به خاطر خواص ضد بید و ضد آب رفتگی به پشم می افزایند. هم چنین برای ایجاد ثبات و پایداری به پنبه و ریون نیز افزوده می شود. این ماده خاصیت ارتجاعی پارچه های سلولوزی را افزایش می دهد و لباس های حاوی این ماده بارها می توانند شسته و استفاده شوند. رزین های ملامین به الیاف پنبه در برابر پوسیدگی، پایداری می بخشند و به عنوان چسب به پارچه هایی كه هنوز بافته نشده اند، افزوده می شوند.

ملامین و تولید چسب

چسب، مخلوطی شامل چند جزء است كه وجود هریك از اجزاء بر خواص چسب اثر می گذارد. پس شناخت خواص فیزیكی و شیمیایی هر جزء، چسب تولید شده را برای كاربردهایی ویژه و گوناگون مناسب می كند.

رزین های ملامین به خوبی به مواد سلولوزی، مانند چوب و كاغذ می چسبند و در تهیه ی چسب ها و در صنعت چوب به كار می روند. چسب های شامل این رزین ها از چسب های شامل اوره گران ترند. پس، از این چسب ها تنها در مواردی استفاده می شود كه نیاز به پایداری در برابر آب وجود دارد. در تولید یك چسبِ ملامین، پركننده هایی از جنس پوسته ی آرد شده ی یكی از خشكبار مانند بادام یا گردو، به رزین شناور در آب افزوده می شوند.

در جریان یك واكنش تراكمی همراه با اعمال گرما،پخت رزین های ملامین انجام می گیرد و جهت سرعت بخشیدن به این فرایند و كوتاه شدن زمان پخت می توان به مخلوط چسب، یك كاتالیزگر نیز افزود. با افزودن رزین ملامین به رزین اوره، می توان چسب اوره ملامین ساخت. این چسب برای چسباندن قطعه های چوب كه باید در برابر آب گرم مقاومت داشته باشند، مناسب است. مقدار این مقاومت به درصد رزین ملامین كه در مخلوط وجود دارد، وابسته است.

ملامین و ظرف های آشپزخانه

این روزها از ظرف های ملامین كم تر استفاده می شود. با این حال، هنوز هم در خانه ها چند دست كاسه و بشقاب ملامین می توان یافت كه به عنوان ظرف های پیك نیك كاربرد خود را حفظ كرده اند. این ظرف ها سبك و ارزانند و دیر می شكنند. با وجود این برتری ها، ظرف های ملامین مخالفان كمی هم ندارند. اگرچه كه هنوز سرطان زا بودن این تركیب ها مشخص نشده است اما پژوهش ها در این زمینه ادامه دارد. در این راستا تأكید می شود كه خطرهای ملامین موجود در مواد غذایی باید جدی گرفته شود. ملامین می تواند سبب سنگ مثانه شود.

اگر گَرد ملامین با سیانوریك اسید تركیب یابد، بلورهایی تشكیل می شودكه بروز سنگ های كلیه را در بر دارند. این بلورها لوله های ظریف كلیه را می بندند و نارسایی كلیه و سرانجام مرگ را درپی دارند. بنابر پژوهش ها، مصرف خوراكی ملامین در حیوانات اثرهای سرطان زایی داشته است اما این اثرها هنوز در انسان مشاهده نشده است.

برای براق شدن ظرف های ملامین از پوشش گلیزر استفاده می شود. از آن جا كه گاه، فرایند ایجاد این پوشش روی ظرف ها به درستی انجام نمی گیرد، پس از مدتی این پوشش آسیب می بیند و درنتیجه مواد زیر این پوشش در تماس با مواد غذایی درون ظرف قرار می گیرند. این مواد با تركیب های غذایی وارد واكنش شده، تركیب های زیان آوری تولید می كنند. هم چنین خراش یا حفره های كوچكی كه در سطح این ظرف ها ایجاد می شود، محل مناسبی برای رشد و تكثیر انواع میكروب ها بوده، موجب آلودگی غذاها می شوند.

به این ترتیب باید نشانه های مسمومیت با ملامین مورد توجه قرار گیرد. از جمله این نشانه ها می توان به تحریك پذیری، وجود خون در ادرار، كاهش یا قطع ادرار، عفونت كلیه و فشار خون بالا اشاره كرد.

ملامین و مواد غذایی

در سال 2007 ، وجود ملامین در گلوتن گندم و پروتیین به دست آمده از برنج صادراتی چین كه در تولید غذای حیوانات به كار می رود  كشف شد. تاكنون در چند نوع شیر خشك كودكان و در یك نوع قهوه نیز وجود ملامین مشاهده شده است. در همه ی این فراورده ها احتمال استفاده از اجزایی كه از شیر آلوده به ملامین به دست آمده است، وجود دارد. درواقع، پژوهشگران سوییسی روشی سریع برای كشف ملامین در مایع ها یافته اند. به كمك این روش در مدت 30 دقیقه می توان به وجود ملامین در مواد مایع پی برد. هم اكنون دانشمندان با استفاده از روش طیف سنجی جرمی، مدت زمان انجام این آزمایش را كاهش داده اند.

سازمان بهداشت جهانی، مقدار مصرف مجازا ین ماده را در روز، به ازای هر كیلوگرم از وزن بدن 0.2 میلی گرم تعیین كرده است. به این ترتیب فردی به وزن 50 كیلوگرم می تواند تا 10 میلی گرم ملامین را در روز تحمل كند. با این حال، تأكید شده است كه این ماده ی شیمیایی صنعتی نباید در غذا وجود داشته باشد.

منبع:رشد