زنجبیل (زنجفیل) به عنوان گیاهی دارویی از زمان های دور كاربرد داشته است. ارزش دارویی این گیاه به مقدار تركیب های سوزاننده و اسانس های موجود در آن بستگی دارد. از جمله اثرهای درمانی زنجبیل میتوان به خواص ضدقندخون، كاهنده كلسترول، تحریك دستگاه ایمنی و پاد اكسندگی آن اشاره كرد. در این مقاله، تركیب های شیمیایی كه مسئول خواص درمانی زنجبیل هستند و اثرهای درمانی آن مورد بررسی قرار می گیرد.

زنجبیل (زنجفیل) به عنوان گیاهی دارویی از زمان های دور كاربرد داشته است. ارزش دارویی این گیاه به مقدار تركیب های سوزاننده و اسانس های موجود در آن بستگی دارد. از جمله اثرهای درمانی زنجبیل میتوان به خواص ضدقندخون، كاهنده كلسترول، تحریك دستگاه ایمنی و پاد اكسندگی آن اشاره كرد. در این مقاله، تركیب های شیمیایی كه مسئول خواص درمانی زنجبیل هستند و اثرهای درمانی آن مورد بررسی قرار می گیرد.

كاربرد گیاه زنجبیل در طب سنتی به گذشته های بسیار دور باز می گردد؛ چنانكه در عطاری های قرون وسطی جایگاه خاصی داشته و در درمان نفخ و تهوع مورد استفاده بوده است. كارشناسان طب هندی از آن به عنوان دارویی جهانی یاد كرده اند. كاربرد گسترده این گیاه نه تنها به خواص ضدقارچ و ضدباكتری آن وابسته است بلكه از اثر تسكین بخشی كه بر دستگاه گوارش دارد، ناشی می شود.

زنجبیل كه در ایران باستان به ژنگویر معروف بوده است، از راه كشورهای عربی به غرب راه یافته است. امروزه در تهیه داروها و مكمل های غذایی از زنجبیل استفاده می شود.

تركیب های شیمیایی

بخش اصلی مورد استفاده زنجبیل، ساقه زیرزمینی آن است كه ریزوم نامیده می شود. ساقه های هوایی گیاه كه به طور عمودی از ریزوم خارج می شوند، حامل برگ های پهن و گل های زرد رنگ گیاه اند. حدود 50 تا 70 درصد زنجبیل را انواع قندها تشیكل می دهد و مقدار اسیدهای چرب  كه به شكل آزاد یا تركیب در آن وجود دارند  به 3 تا 18 درصد میرسد.

شكل زیر، ساختار و فرمول شیمیایی اسیدهای چرب موجود در زنجبیل را نشان می دهد.

در بخش های زیرزمینی زنجبیل، 1 تا 3 درصد اسانس روغنی فرّار وجود دارد كه تركیب هایی مانند كامفن، فلاندرن، زیجی برن، سینئول، سیترال و بورنئول را دربرمی گیرد. بوی تند و اثرهای اصلی زنجبیل ناشی از وجود اولئورزین هایی همچون جینجرول ، شوگائول و زینگرون است كه حدود 4 تا 7.5 درصد گیاه را تشیكل می دهند.

 خاصیت پاداكسندگی این گیاه نیز از شوگائول و جینجرول نتیجه میشود. مزه تند و سوزش آور زنجبیل ناشی از وجود همین تركیبهاست.

آمینواسیدها، پروتئین، مواد معدنی و ویتامین هایی همچون ویتامین A، از دیگر مواد موجود در گیاه زنجبیل اند.

اثرهای درمانی

• پیشگیری از سرطان روده

سرطان روده در مردان نسبت به زنان، بیماری بسیار شایع تری است. این بیماری در ایالات متحده دومین عامل كشنده به شمار میرود. بنابر پژوهش هایی كه در دانشگاه مینه سوتا انجام گرفته است، مصرف جینجرول كه از زنجبیل به دست می آید  در درمان سرطان روده سودمند است.

•  درمان سرطان پروستات

از پژوهش های دانشگاه ایالت جورجیا چنین برمی آید كه عصاره زنجبیل از رشد سلول های سرطانی در پروستات جلوگیری میكند. مصرف زنجبیل تا حدود 60 درصد فروكش کردن توده سرطانی را در پی داشته است؛ بدون آنكه اثرهای جانبی یا مسمومیت از خود به جا بگذارد. مصرف روزانه 3.5 g عصاره زنجبیل، اثرهای ضدسرطانی قوی را به روشنی نشان داده است.

•  سرطان تخمدان

بنا به بررسی های انجام شده در مركز سرطان دانشگاه میشیگان، گَرد زنجبیل بر سلول های سرطانی در بخش های مختلف بدن غلبه میكند و به ویژه، از مقاومت سلول های سرطانی تخمدان در برابر داروهای ضدسرطان میكاهد.

•  كاهش فشارخون

به تازگی مشخص شده است كه زنجبیل می تواند در كاهش فشارخون سودمند باشد. در حالیكه فشارخون بالا می تواند به بیماری های قلبی، نارسایی كلیه و سكته بینجامد، مواد موجود در زنجبیل با جلوگیری از تشكیل رسوب كلسیم در درمان و پیشگیری از بیماری های كلیه مؤثر واقع می شود، با تحریک گردش خون احتمال سكته های قلبی و مغزی را كاهش می دهد و از فشارخون میكاهد. توصیه میشود كسانی كه به دلیل ابتلا به بیماری فشارخون از دارو استفاده میكنند و تمایل دارند به جای دارو، از زنجبیل استفاده كنند، با پزشك خود مشورت كنند؛ زیرا مصرف مكمل زنجبیل، 14 روز پیش از زمان جراحی باید متوقف شود.

زنجبیل منبعی از ویتامین ها از جمله ویتامین B6 ، و مواد معدنی مانند پتاسیم و منیزیم است كه در برابر بیماری های قلبی از انسان حمایت میكند. به نظر می رسد وجود این مواد است كه با جلوگیری از گرفتگی رگ ها كاهش فشارخون را در پی دارد و از لخته شدن خون جلوگیری میكند.

•  باروری

زنجبیل منبعی سرشار از منگنز است؛ ماده ای معدنی كه در رفع مشكلات باروری در مردان، ناشی از كم بودن سلول های جنسی یا پایین بودن هورمون تستوسترون نقشی اساسی دارد.

•  كاهش قندخون

منیزیم و منگنز موجود در زنجبیل به تنظیم قندخون در افراد مبتلا به بیماری دیابت نوع 2، كمك میكنند.

•  تسكین دردهای میگرنی

بنابر پژوهش ها، خواص ضدباكتری و اثرهای ضدالتهاب زنجبیل می تواند در كاهش انواع دردها سودمند باشد. زنجبیل از روغن های فرّار، پروتئاز و چربی هایی برخوردار است كه موجب كاهش میگرن یا پیشگیری از آن می شوند. شاید این خاصیت، ناشی از اثر زنجبیل در كاهش حالت تهوع باشد كه معمولاً با دردهای میگرنی همراه است. به هرحال، استفاده از زنجبیل درمان قطعی و كاملی برای میگرن نیست.

منبع:رشد