دانلود کتاب فوریفناوری نانو، عرصه نوظهوری است كه هم زمان با افزایش سهم آن در اقتصاد و زندگی، مانند هر فناوری دیگری می تواند خطراتی را برای محیط زیست و انسان دربرداشته باشد. ویژگی های وابسته به سطح و اندازه بسیار كوچك نانو ذره ها و نانو مواد سبب جابه جایی آسان آن ها می شود و شاید همین ویژگی است كه اثرهای زیان بار احتمالی را بر سلامت انسان ها، جانوران و محیط زیست وارد میكند.
فناوری نانو، عرصه نوظهوری است كه هم زمان با افزایش سهم آن در اقتصاد و زندگی، مانند هر فناوری دیگری می تواند خطراتی را برای محیط زیست و انسان دربرداشته باشد. ویژگی های وابسته به سطح و اندازه بسیار كوچك نانو ذره ها و نانو مواد سبب جابه جایی آسان آن ها می شود و شاید همین ویژگی است كه اثرهای زیان بار احتمالی را بر سلامت انسان ها، جانوران و محیط زیست وارد میكند.
توسعه صنایع جدید همواره سبب ورود تركیب های زیان آوری به محیط زیست میشود كه در برخی از موارد، اثر آن ها بر سلامت انسان و محیط زیست جبران ناپذیر خواهد بود. نانو مواد به علت ویژگی های ممتاز الكتریکی، نوری، مكانیکی و شیمیایی در سال های اخیر توانسته اند توجه پژوهشگران زیادی را به خود جلب كنند.
در ایران نیز مسئله آلودگی زیست محیطی به نانو ذره ها كه به تازگی وارد چرخه تولیدی صنایع كشور شده اند از اهمیت چشم گیری برخوردار است چرا كه در صورت توجه به این مورد و انجام اقدامات درست در زمینه مدیریت این تركیب های جدید، می توان آلودگی های به وجود آمده را برطرف كرد. شناسایی اثرات سمّی نانو ذره ها، رشته ای است كه به مطالعه خطرات نانو مواد بر سلامت انسان می پردازد. در بررسی اثرات نانو مواد بر سلامت انسان باید بین دو نوع نانوساختار به این شرح، تفاوت قائل شویم:
- نانو ذره های تثبیت شده، سطوحی كه ساختار نانو دارند و قطعاتی (الكترونیکی، نوری، حسی و ...) كه از نانو ذرات ساخته شده یا به نوعی از نانو ذرات در ساخت آن ها استفاده شده است.
- نانو ذره های آزاد، این نانو ذره ها می توانند ذره، عنصر یا ترکیب های ساده ای در مقیاس نانو باشند. همچنین یک نانوذره ممكن است ترکیب پیچیده ای از نانو ذره های حاصل از یک عنصر خاص باشد كه با ماده دیگری پوشیده شده است.
منابع نانو ذره
نانو ذره ها را از دیدگاه منبع میتوان به سه دسته تقسیم كرد:
نانو ذره های طبیعی، این ذره ها به طور طبیعی و از راه های مختلف در طبیعت ایجاد و پراكنده می شوند، مانند آتش سوزی جنگل ها یا فوران آتشفشان ها.
نانو ذره های انسانی، این ذره ها اغلب، فراورده جانبی، حاصل از فعالیت های انسان در صنعت هستند و معمولاً منشأ آن ها، فعالیت های روزمره بشر است. مانند دود سیگار، سوزاندن زباله، سوختن شمع و... .
نانو ذره های مصنوعی، كه ساخته دست بشر بوده، شامل نانو ذره های مهندسی شده اند، مانند پلی فنول ها.
برخی از ویژگی های نانو ذره ها
همان خواصی كه نانو ذره ها را مورد توجه قرار می دهد، دلیل اصلی زیان آوربودن آن ها نیز محسوب می شود. این خواص عبارت اند از:
- واكنش پذیری زیاد
- بزرگ بودن نسبت سطح به حجم
- نفوذ زیاد.
با كاهش اندازه، نانوذره ها خواص منحصر به فردی نشان می دهند. كاهش اندازه منجر به افزایش چشمگیر سطح ویژه و سطح انرژی آزاد گیبس میشود و با افزایش انرژی آزاد گیبس، واكنش پذیری شیمیایی افزایش مییابد. در این حالت است كه رفتار زیست شناختی نانو ذره ها و اثر آن ها بر موجودات زنده متفاوت می شود.
مطالعات اخیر در مورد اثرهای زیست شناختی نانوذره ها نشان میدهد كه برخی از این ذره ها، سمّیت بالایی دارند و به طور قوی سلامت انسان را تهدید میكنند. نانو ذره هایی كه به طور تصادفی از راه هوا، خاك و آب در سامانه های زنده پخش می شوند، در آغاز به گیاهان و جانوران آسیب میزنند و در نهایت، به خطری برای انسان نیز تبدیل میشوند. در سال 2004 ، گزارش داده شد كه نانو لوله های كربنی یكی از پراستفاده ترین نانوذره های مهندسی شده ضایعاتی غیرمعمولی در ریه موش ها ایجاد كرده، در جذب اكسیژن تداخل میكنند.
سازوكار سمّیت نانو ذره ها
بنابر پژوهش ها، ذره های بسیار ریز موادی مانند تیتانیم اكسید و كربن سیاه بسیار سمّی تر از ذره های بزرگتر از همان جنس و با همان تركیب هستند و علت آن، اغلب براساس وجود فلزهای واسطه انتقالی روی سطح برخی از ذره های نانومتری توضیح داده میشود كه در نتیجه، افزایش در قابلیت تولید رادیكال های آزاد را در تماس با عضلات بدن در پی دارد.
ذره های نانومتری یا خود به خود سمّی اند، یا در صورتی كه در مجاورت مواد دیگر قرار بگیرند، می توانند سمّیت ایجاد كنند به این معنی كه، وقتی این ذره ها وارد سلول می شوند، مواد سمّی را كه به آن ها چسبیده اند هم راه با خود به داخل سلول می آورند. گفتنی است كه در بررسی عامل های تأثیرگذار بر سمّیت نانوذره ها می توان به انحلال پذیری ذره، مساحت، شكل و فعالیت سطح اشاره كرد.
نانوذره ها از راه تنفس، جذب پوستی و بلع می توانند وارد بدن شوند.
برخی روش های جلوگیری از اثرات زیان آور نانوذره ها به این قرارند:
- از تماس پوست با نانوذره ها یا محلول های حاوی این ذره ها، باید جلوگیری شود. به این منظور، باید از دستكش، عینك ایمنی و لباس آزمایشگاه استفاده شود.
- شست و شوی دست ها و رعایت بهداشت فردی در محیط آزمایشگاه
- دفع و انتقال زباله نانوذره ها بر اساس اصول دفع زباله های شیمیایی خطرناك
- كنترل آلودگی از راه بررسی وسایل مورد استفاده در آزمایش ها قبل از استفاده مجدد از آن ها.
باید گفت كه با پیشرفت سریع فناوری نانو و تجاری شدن فراورده های وابسته به آن، انسان ها بیشتر در معرض خطر نانومواد مهندسی شده قرار می گیرند. بنابراین ایجاد یک مبنای علمی برای درك پتانسیل سمّیت این مواد و رعایت اصول ایمنی به هنگام كاركردن با این مواد ضروری است.
منبع:رشد
مقاله شیمی کوپلیمریزاسیون 
