روی از عنصرهایی است که برای بقا و سلامتی انسان ضروری است. کمبود روی در جانوران، موجب افزایش وزن می شود. روی در انسولین وجود دارد و در واقع یک ماده معدنی اصلی و کمیاب است که پس از آهن، بیشترین مقدار را در بدن دارد. روی در ماهیچه ها ذخیره می شود، در سلول های سفید و سرخ خون، پرده شبکیه در چشم، استخوان ها، پوست، کلیه، کبد و لوزالمعده نیز وجود دارد. غده پروستات از بیشترین مقدار روی در بدن، برخوردار است.

روی از عنصرهایی است که برای بقا و سلامتی انسان ضروری است. کمبود روی در جانوران، موجب افزایش وزن می شود. روی در انسولین وجود دارد و در واقع یک ماده معدنی اصلی و کمیاب است که پس از آهن، بیشترین مقدار را در بدن دارد. روی در ماهیچه ها ذخیره می شود، در سلول های سفید و سرخ خون، پرده شبکیه در چشم، استخوان ها، پوست، کلیه، کبد و لوزالمعده نیز وجود دارد. غده پروستات از بیشترین مقدار روی در بدن، برخوردار است.

روی در پزشكی

استفاده از روی، دارای اثرهای سودمندی به این قرار است:

•  کمک به جلوگیری از سرطان
•  جلوگیری از ریزش مو و درمان آن
•  تقویت دستگاه ایمنی
•  سرعت بخشیدن به بهبود زخم ها
•  درمان جوش
•  جلوگیری از کاهش قدرت بینایی در سالمندان
•  تقویت و بهبود باروری مردان به ویژه در سیگاری ها

•  درمان برخی بی اشتهایی های عصبی. بی اشتهایی نشانه ای از کمبود روی است و افراد در دهه دوم زندگی بیش تر با این خطر که ناشی از فقر غذایی است، روبه رو می شوند.

• تقویت حس چشایی و بویایی و جلوگیری از کاهش تغییر حس چشایی طی درمان سرطان

•  درمان روماتیسم مفصلی
•  درمان بیماری ویلسون که اختلالی ناشی از ذخیره بیش از حد مس در بدن است.

برخی از بیماری ها، بر جذب روی اثر می گذارند یا نیاز به آن را افزایش می دهند. مبتلایان به این بیماری ها از مکمل های روی سود می برند: بیماری ارثی که به علت جذب نامناسب روی ایجاد می شود، اعتیاد به الکل، بیماری های قند خون، کلیه و التهاب روده، اسهال مزمن، بیماری های لوزالمعده. مردان مبتلا به بزرگی خوش خیم، تورم و سرطان پروستات و زنان باردار، مادران شیرده و زنانی که از قرص های ضدبارداری استفاده می کنند، نیاز بیشتری به روی دارند.

منابع غذایی روی

بدن ما 20 تا 40 درصد روی موجود در غذا را جذب می کند. غذاهایی مانند گوشت قرمز، ماهی، مرغ و بوقلمون، آماده ترین شکل قابل دسترس و جذب شدنی روی هستند. روی موجود در سبزیجات، کمتر در دسترس بدن قرار دارد. فیبر سبزیجات هم به تنهایی، روی مورد نیاز بدن را تأمین نمی کند. فراورده های لبنی و تخم مرغ دارای مقدار نسبتاً خوبی روی هستند اما جذب روی از این مواد دشوارتر است. بهترین منابع قابل استفاده روی به این قرارند:

صدف نرم تنان به عنوان غنی ترین منبع، گوشت قرمز، میگو، خرچنگ و ماهی. منابعی از روی که کمتر جذب می شوند لوبیا، نخود چشم سیاه، سویا و بادام زمینی را دربرمی گیرند. غلات، فیبر، مخمر آبجو، سبزی پخته، قارچ، لوبیا سبز و کدو نیز از روی برخوردارند.

تركیب های روی

سولفات روی، رایج ترین مکمل روی است. این ترکیب نسبت به ترکیب های دیگر روی، ارزانتر است اما کمترین جذب را دارد و باعث آشفتگی معده میشود. معمولاً پزشک، 220mgسولفات روی را که تقریبا 55mg روی دارد، تجویز میکند. ترکیب های قابل جذبتر و قابل دسترس تر روی عبارت اند از: روی پیکولینات، روی سیترات، روی استات، روی گیسرات و مونو میتونین.

مقدار روی در ترکیب های مختلف آن متفاوت است. در برچسب این ترکیب ها، همیشه باید به مقدار روی توجه کرد. معمولاً ترکیب های روی، 30 تا 50 میلی گرم روی دارند. گفتنی است که بدن از غذای روزانه، حدود 10 تا 15 میلی گرم روی جذب می کند و پزشک، هنگام تجویز مکمل های روی، باید به این مقدار توجه کند. جوانه گندم هم منبع خوبی برای روی است و خوردن آن به همه افراد سفارش می شود.

دستور مصرف

هنگامی که ما مکمل های روی را با آب یا آب میوه )و نه، با شیر( در میان غذا مصرف می کنیم بهترین فایده را از آن می بریم. کسانی که به آشفتگی معده دچار شده اند حتما باید روی را همراه با غذا مصرف کنند. به هر حال، همزمان با مکمل های آهن و کلسیم نباید از روی استفاده شود.

دوز درمانی روی، روزانه حدود  50mgاست. تأمین روی از ترکیب های گلوکونات روی، برای بدن مناسب و با جذب خوبی همراه است. همه مکمل های حاوی روی باید همراه غذا مصرف شوند تا از ایجاد تهوع جلوگیری شود. افرادی که به مدت طولانی، روزانه  50تا 300 میلی گرم روی مصرف کرده اند ممکن است به اختلال جذب نمک های آهن و مس و در نتیجه، کمبود این دو عنصر دچار شوند.

حتی در کسانی که روزانه، به مدت طولانی  2gروی خورده اند نشانه هایی مانند حالت تهوع، استفراغ، دردهای شکمی و تب دیده شده است. افرادی که به ناراحتی های کبد یا روده مبتلا هستند باید پیش از مصرف مکمل های روی با پزشک مشورت کنند.

احتیاط در مصرف

بیشتر مواد معدنی کمیاب، چنانچه بیش از حد مصرف شوند، برای بدن سمّی خواهند بود. این نکته درباره روی نیز صادق است. نشانه های مسمومیت با روی عبارت اند از: آشفتگی معده و استفراغ. این حالت ها هنگامی ایجاد می شود که روی، به مقدار 2000mg یا بیش تر از آن، مصرف شده باشد. بنابر پژوهش ها، مصرف روی تا 150mg ، خطری ندارد اما معمولاً این مقدار هم مورد نیاز نیست و با عنصرهای دیگر تداخل دارد. مصرف روزانه کمتر از 50mg ، مقدار مطمئنی است اما اطلاعاتی درباره مصرف طولانی مدت این مقدار روی در دست نیست.

زیاده روی در مصرف روی باعث کاهش کلسترول خوب بدن، HDL ، و افزایش کلسترول بد بدن یا LDL  می شود. بنا به برخی بررسی ها مصرف بسیار زیاد روی، کاهش فعالیت دستگاه ایمنی را در بدن در پی دارد اما پژوهش های دیگر، این دیدگاه را تأیید نکرده است. اگر روی سولفات، معده شما را تحریک کرده است می توانید از ترکیب دیگری مانند روی سیترات استفاده کنید و به نشانه های مسمومیت با آن توجه داشته باشید که عبارت اند از: سردرد، سرگیجه، خواب آلودگی، افزایش تعریق، ناهماهنگی عملکرد ماهیچه ها، تحمل ناپذیری در برابر الکل،توهم و کم خونی.

رفع تداخل

چنانکه اشاره شد مصرف روی، جذب عنصرهای دیگر را مختل می کند. در این حال شما می توانید از مولتی ویتامین، فراورده های رفع کم خونی که به صورت آماده در دسترسند شامل روی، آهن و فولات، استفاده کنید.

به این ترتیب مقدار عنصر های مورد نیاز بدن، در حال تعادل باقی می ماند. مصرف زیاد از حد روی می تواند با جذب مس تداخل کند و بر مقدار آهن بدن هم اثر می گذارد و می تواند به کم خونی بینجامد. گفتنی است که زیاده روی در مصرف آهن و مس هم جذب روی را مختل می کند.

روی و بیماری های پوستی

ثابت شده است که غلظت روی در پوست و چشم بیش تر از اندام های دیگر بدن است. مصرف روی پس از عمل های جراحی و سوختگی ها ضروری است و باعث بهبود هرچه سریع تر زخم ها می شود به ویژه در مبتلایان به بیماری قند خون، زخم پا و عفونت در آنها که می تواند به قطع عضو نیز بینجامد باید مورد استفاده قرار گیرد. در خون بیمارانی که دچار سوختگی شده اند کمبود روی مشاهده می شود. از این رو، از ترکیب های روی در پماد های درمان کننده سوختگی و زخم با نام زینک اکسید استفاده می شود. حتی در کسانی که از اگزما و حساسیت های پوستی رنج می برند سطح روی در خون پایین است و می توان با مصرف 30mg روی در روز، بهبود آنها را سرعت بخشید.

روی و قند خون

اثر انسولین به طور مستقیم با روی در ارتباط است. مقدار روی در لوزالمعده افراد سالم، دو برابر مبتلایان به قند خون است و این می تواند نشانه نقش روی در تولید انسولین باشد.

مشاهده شده است که کمبود روی در خون باعث کاهش انسولین خون می شود. کمبود روی به صورت مزمن و دائمی، به سلول های بتای لوزالمعده که انسولین ترشح می کنند آسیب وارد میکند.

در مجموع، کمبود روی در خون بیش تر مبتلایان به قندخون دیده می شود و حتی دفع آن از راه ادرار در این بیماران ثابت شده است. بنابراین، تجویز روی برای آنها ضروری است. فقر روی در بیمارانی که به زخم های مزمن در رگ های پا دچار شده اند گاهی باعث قطع انگشتان یا حتی پای آنها شده است. با رساندن روی اضافی به دیابتی ها نه تنها این زخم ها زودتر بهبود می یابند بلکه قدرت ایمنی بدن نیز افزایش می یابد.

دیگر عوارض كمبود روی

در پی افت قدرت دستگاه ایمنی در اثر کمبود روی، بیماری های خود ایمنی مانند روماتیسم و بیماری های پوستی مانند لوپوس و پسوریازیس افزایش می یابد.

کمبود روی هم در مردان و هم در زنان، موجب اختلال در باروری می شود. کمبود روی در زنان باردار می تواند منجر به رشد ناکافی و کُند جنین یا زایمان زودرس شود. یکی از علت های ایجاد توده های خوش خیم در رحم یا سینه زنان کمبود روی است. همچنین زنانی که با مشکل قارچ دستگاه تناسلی روبه رو بوده اند با مصرف روی بهبود یافته اند.

اثر مصرف روی در درمان ریزش مو ثابت شده است. پس در کنار بررسی عوامل این مشکل باید به کمبود روی نیز توجه شود. کمبود روی در کودکان، خود را با بی اشتهایی، اختلال در تشخیص طعم غذا، بی حالی، اختلال رفتاری و وقفه در رشد، نشان می دهد. در نوجوانان نیز کمبود روی به صورت تأخیر در بلوغ و ظاهرنشدن صفات ثانویه جنسی بروز می کند.

کمبود روی در سالمندان، هنگام راه رفتن باعث اختلال در تعادل می شود که با مصرف روی، قابل درمان است.

روی در تشکیل هموگلوبین دخالت دارد. رشد فیزیکی بدن نیز به روی وابسته است بنابراین کوتاهی قد و کمبود وزن در کودکان، با مصرف روی برطرف می شود و بهتر است رساندن روی به مقدار کافی، در دوران بارداری و شیردهی به بدن مادر، مورد توجه قرار گیرد.

جذب روی

بدن ما به آسانی نمی تواند به جذب روی بپردازد. دفع آن نیز دشوار است و از این رو، در تجویز روی و استفاده از آن به این نکته باید توجه شود. از آنجا که جذب روی در نخستین بخش روده کوچک انجام می گیرد پروتئین، در جذب آن دخالت دارد. پس در افراد مبتلا به کمبود روی باید کمبود پروتئین نیز درمان شود.

منبع:رشد